چرا خواب میبینیم؟ این سؤال که ما چرا خواب میبینیم هزاران سال است که توجه بسیاری از فلاسفه و دانشمندان را به خود جلب کرده است. با وجود تحقیقات علمی زیاد در مورد کارکرد خوابها، ما هنوز هم پاسخ قطعی و محکمی به اینکه چرا خواب می بینیم؟ نداریم. گرچه ناشناخته‌ها و عدم قطعیت‌های زیادی در مورد خواب دیدن وجود دارند اما خیلی از کارشناسان نظریه‌هایی را در مورد هدف خوابها ارائه کرده‌اند که پژوهش‌های تجربی جدید باعث شفافیت بیشتری در این خصوص شده‌اند.
یک خواب چیست؟
خواب شامل تصاویر، افکار و هیجاناتی است که در طول خواب تجربه می‌شوند. خوابها بسیار متفاوت هستند از خوابهای به شدت هیجانی و به طور خارق العاده ای پرتنش گرفته تا خوابهای بسیار مبهم، زودگذر، گیج کننده یا حتی کسل کننده. برخی خوابها لذت بخشند در حالیکه برخی دیگر ترسناک یا ناراحت کننده هستند. گاهی اوقات خوابها به نظر داستان و روایتی مشخص دارند در حالیکه خیلی از خوابهای دیگر به نظر اصلاً هیچ معنایی ندارند.
حتما بخوانید: مصرف طولانی مدت گل باعث چه عوارضی می شود؟
چرا خواب میبینیم؟ ناشناخته‌های زیادی در مورد خواب دیدن وجود دارند، اما آنچه دانشمندان به طور قطع می‌دانند این است که تقریباً همه انسان‌ها وقتی که می‌خوابند خواب می‌بینند، و هر فرد در مجموع هر شب حدود دو ساعت خواب می‌بیند، خواه وقتی بیدار می‌شود آن را به یاد بیاورد یا نه.
جدای از اینکه در یک خواب خاص چه چیزی وجود دارد، این سؤال که ما اصلاً چرا خواب میبینیم هم مطرح است. در ادامه به صورت مفصل در مورد برجسته‌ترین نظریه‌های مربوط به هدف خواب دیدن و اینکه این توضیحات را چگونه می‌توان برای برخی خوابهای خاص به کار برد بحث خواهیم کرد.
دانشمندان چگونه در مورد خوابها تحقیق می‌کنند؟(چرا خواب میبینیم؟)
از قدیم، محتوای خواب بر اساس یادآوری‌های ذهنی خواب بیننده به محض بیدار شدن ارزیابی می‌شدند. با این حال مشاهده از طریق ارزیابی عینی در یک آزمایشگاه نیز انجام می‌شود.
در یکی از مطالعات، پژوهشگران یک نقشه محتوای خواب پیش پا افتاده و معمولی را ایجاد کردند که می‌توانست با استفاده از الگوهای تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام.آر.آی) پیگیری کند افراد به صورت آنی و واقعی در مورد چه چیزی خواب می‌بینند. سپس این نقشه بواسطه گزارش‌های خواب بیننده‌ها به محض بیداری پشتیبانی شدند.
نقش خوابها(چرا خواب میبینیم؟)
بعضی از نظریه‌ها برجسته خواب معتقدند که کارکرد خواب دیدن این است که:
- خاطره‌ها را تثبیت کنند.
- هیجانات را پردازش کنند.
- عمیق‌ترین امیال را بیان کنند.
- برای مقابله با خطرات احتمالی تمرین کنند.
بسیاری از کارشناسان معتقدند ما به خاطر ترکیبی از این دلایل خواب می بنیم نه بر اساس صرفاً یک نظریه خاص. به علاوه، گرچه بسیاری از پژوهشگران معتقدند که خواب دیدن برای سلامت و بهزیستی روانی، هیجانی و فیزیکی ما ضروری است، اما برخی دانشمندان معتقدند که خوابها اصلاً هیچ هدف خاصی ندارند، پس چرا خواب میبینیم؟
نکته اصلی این است که گرچه نظریه‌های زیادی مطرح شده‌اند اما هیچگونه اتفاق نظر خاصی در مورد اینکه ما چرا خواب میبینیم هنوز وجود ندارد.
خواب دیدن در طول مراحل مختلف خواب ممکن است فقط در راستای برآوردن یک هدف خاص باشد. روشن‌ترین (واقعیترین) خوابها در طول مرحله خواب در حالت حرکت سریع چشم (REM) اتفاق می افتند و این‌ها خواب‌هایی هستند که بیشتر احتمال دارد آن‌ها را به یاد بیاوریم. ما همچنین در طول مرحله حرکت غیرسریع چشم‌ها (non-REM) نیز خواب میبینیم، اما گفته می‌شود که آن خوابها اغلب کمتر به یاد آورده می‌شوند و محتوای معمولی و پیش پا افتاده بیشتری دارند.
خوابها ممکن است بازتاب ناخودآگاه باشند
نظریه خوابهای زیگموند فروید می‌گوید که خوابها بیانگر امیال، افکار ناخودآگاه، تحقق آرزوها و انگیزه‌ها هستند. به گفته فروید، افراد از آرزوهای ناهشیار و سرکوب شده‌شان مانند غرایز پرخاشگرانه و جنسی انگیزه می‌گیرند.
گرچه ادعاهای فروید رد شده‌اند اما پژوهش‌ها نشان می‌دهند که خوابها اثر بازگشتی ( rebound) دارند که به آن نظریه dream rebound theory هم می گویند که در آن سرکوبی یک فکر اغلب منجر به خواب دیدن در مورد آن می‌شود.
در کتاب تعبیر خواب، فروید می‌نویسد که خوابها تحقق پنهان (تغییرشکل یافته) خواسته‌های سرکوب شده‌اند. وی دو مؤلفه متفاوت خوابها را توصیف می‌کند: محتوای آشکار (تصاویر واقعی) و محتوای پنهان (معنای پنهان یا نهفته خواب).
نظریه فروید به پیدایش و محبوبیت علم تعبیر خواب کمک کرد. در حالیکه پژوهش‌ها نتوانسته‌اند ثابت کنند که محتوای آشکار اهمیت روانشناختی یک خواب را پنهان می‌کند، اما برخی کارشناسان معتقدند که خوابها نقش مهمی را در پردازش هیجانات و تجربیات استرس آور ایفا می‌کنند.
اگر نگران خواب‌هایتان هستید و/یا به صورت مکرر کابوس می‌بینید، با یک روانشناس خوب در تهران صحبت کنید.
خوابها اطلاعات را پردازش می‌کنند
بر اساس مدل فعالسازی-ترکیب رؤیا بینی که اولین بار توسط جی. آلن هابسون و رابرت مک کارلی مطرح شد، مدارها در مغز ما در طول مرحله خواب REM فعال می‌شوند، که این باعث تحریک آمیگدالا و هیپوکامپوس می‌شود و موجب مجموعه‌ای از تکانه‌های الکتریکی می‌شود. این امر منجر به گردآوری مجموعه‌ای از افکار، تصاویر و خاطرات تصادفی‌ای می‌شود که در حین خواب دیدن ظاهر می‌شوند.
وقتی بیدار می‌شویم، ذهن‌های فعالمان تصاویر و بخش‌های مختلف خاطره آن خواب را کنار هم قرار می‌دهند تا یک روایت یا داستان منسجم را ایجاد کنند.
در یک فرضیه فعالسازی-ترکیب، خوابها مجموعه‌ای از امور تصادفی هستند که بر ذهن خواب فرد ظاهر می‌شوند و وقتی فرد بیدار می‌شوند به شیوه‌ای معنادار کنار همدیگر قرار می‌گیرند. از این منظر، خوابها ممکن است باعث شوند که خواب بیننده ارتباطات جدیدی را ایجاد کند، ایده‌های مفیدی به ذهنش برسد یا تصورات خلاقانه‌ای را در بیداری‌اش داشته باشد.
خوابها به حافظه کمک می‌کنند
بر اساس نظریه پردازش اطلاعات، خواب به ما این امکان را می‌دهد تا کلیه اطلاعات و خاطراتی که در طول روز قبل جمع آوری کردهایم را تثبیت کنیم. برخی کارشناسان خواب معتقدند که خواب دیدن یک محصول فرعی یا حتی بخش فعالی از پردازش تجربه است.
این مدل که به نظریه خودسازمان دهی رویابینی نیز معروف است توضیح می‌دهد که رویابینی از عوارض جانبی فعالیت عصبی مغز است وقتی خاطرات در طول خواب در حال تثبیت شدن هستند. گفته می‌شود که در طول این فرایند ناخودآگاهانه توزیع مجدد اطلاعات، خاطرات یا تقویت و یا تضعیف می‌شوند. بر اساس نظریه خودسازمان دهی رویابینی، وقتی ما خواب میبینیم، خاطرات مفید تقویت می‌شوند در حالیکه خاطراتی که زیاد مفید نیستند محو می‌شوند.
پژوهش‌ها این موضوع را تأیید می‌کنند، هنگامیکه افراد د مورد امور و کارهای پیچیده خواب می‌بینند بهبودی‌هایی در انجام آن کارها برایشان حاصل می‌شود. مطالعات همچنین نشان می‌دهند که در طول خواب مرحله REM، امواج تتای کم فرکانس در لوب فرونتال فعال‌ترند درست مثل وقتی که افراد در بیداری در حال یادگیری، ذخیره سازی و به یاد آوردن اطلاعات هستند.
خوابها باعث ایجاد خلاقیت می‌شوند
یک نظریه دیگر در مورد خوابها می‌گوید که هدف خوابها کمک به ما در حل مشکلات و مسائل است. در این نظریه خلاقیت خواب دیدن، ذهن بدون محدودیت و ناهشیار آزاد است که در میان قابلیت‌های نامحدودش پرسه بزند در حالیکه درگیر واقعیت‌های سخت دنیای هشیارانه نیست. در واقع، پژوهش‌ها نشان داده‌اند که خواب دیدن یک عامل محرک مؤثر برای تفکر خلاق است.
پژوهش‌های علمی و شواهد روایتی این موضوع را تائید می‌کنند که بسیاری از افراد با موفقیت خواب‌هایشان را مورد کندوکاو قرار می‌دهند تا الهاماتی دریافت کنند یا بتوانند از خواب‌هایشان برای تائید فکرهای بکر یا تصورات ناگهانی‌ای که به ذهنشان می‌رسند استفاده کنند.
توانایی ایجاد روابط پیش بینی نشده بین خاطرات و تصوراتی که در خواب‌هایتان ظاهر می‌شوند اغلب زمینه پربار و مفید خاصی برای خلاقیت به شمار می‌روند.
خوابها انعکاس زندگی شما هستند
طبق فرضیه تداوم، خوابها در حکم انعکاس زندگی واقعی یک شخص عمل می‌کنند، که تجربیات هشیارانه را در خوابهای آن‌ها ادغام می‌کند. خوابها به جای اینکه تکرار مستقیم زندگی بیدار فرد باشند، به صورت تکه تکه‌هایی از خاطرات ظاهر می‌شوند.
با این حال، مطالعات نشان می‌دهند که خواب مرحله non-REM ممکن است بیشتر با حافظه اخباری مرتبط باشد (چیزهای عادی و روزمره‌تر)، در حالیکه خوابهای مرحله REM شامل خاطرات عاطفی و آموزنده بیشتری هستند. به طور کلی، خوابهای مرحله REM اغلب یادآوری‌شان در مقایسه با خوابهای مرحله non-REM آسان‌تر است.
بر اساس فرضیه تداوم، خاطرات ممکن است به صورت هدفمند در خوابهای ما به صورت بخشی از تلفیق یادگیری و تجربیات جدید در حافظه بلندمدت تکه تکه شده باشند. با این حال، سؤالات بی پاسخ زیادی در این مورد وجود دارند که چرا برخی جنبه‌های خاطرات به صورت برجسته‌تری در خوابهای ما مشاهده می‌شوند.
خوابها ما را آماده و از ما محافظت می‌کنند
نظریه‌های راهبرد سازگارانه و تمرین غرایز ابتدایی خواب دیدن می گویند ما برای این خواب میبینیم که خودمان را برای مواجهه با خطرات موجود در دنیای واقعی آماده‌تر کنیم. خواب به عنوان یک کارکرد شبیه سازی اجتماعی یا شبیه سازی تهدید، محیطی امن را برای بیننده خواب فراهم می‌آورد تا مهارت‌های مهم بقا را تمرین کند.
در حین خواب دیدن، ما غرایز جنگ یا گریزمان را تقویت می‌کنیم و قابلیت ذهنی برای مدیریت سناریوهای تهدیدآمیز را در خودمان ایجاد می‌کنیم. طبق نظریه شبیه سازی تهدید، مغز ما در حالت خواب بر مکانیزم جنگ یا گریز تمرکز می‌کند تا ما را برای سناریوهای دارای بار هیجانی و/یا تهدید آمیز آماده کند از جمله:
- فرار از یک تعقیب کننده
- سقوط از پرتگاه
- عریان ظاهر شدن در یک مکان
- رفتن به دستشویی (حمام) در انظار عمومی
- فراموش کردن درس خواندن برای یک امتحان نهایی
این نظریه می‌گوید که تمرین یا تکرار کردن این مهارت‌ها در خواب‌هایمان به ما یک امتیاز تکاملی می‌دهد تا بتوانیم در دنیای واقعی بهتر از پس آن مشکل بر بیائیم یا از سناریوهای تهدیدکننده اجتناب کنیم. این به توضیح این موضوع که چرا بسیاری از خوابها حاوی محتوای ترسناک، پرهیجان و احساس یا پرتنش هستند، کمک می‌کند.
خوابها به پردازش هیجانات کمک می‌کنند
نظریه خواب تنظیم هیجانی می‌گوید کارکرد خوابها کمک به ما برای پردازش و مقابله با هیجانات یا ضربات روحی‌مان در یک فضای امن در عالم خواب است.
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که آمیگدالا، که در پردازش هیجانات دخیل است و هیپوکامپوس که در فشرده سازی اطلاعات و بردن آن‌ها از منبع ذخیره حافظه کوتاه مدت به بلندمدت نقشی حیاتی را ایفا می‌کند، در طول خواب دیدنهای عمیق و روشن، فعال هستند. این امر نشان دهنده رابطه قوی بین خواب دیدن، ذخیره خاطرات، و پردازش هیجانی است.
این نظریه نشان می‌دهد که مرحله خواب REM نقشی حیاتی در تنظیم هیجانی مغز ایفا می‌کند. که این موضوع کمک می‌کند که چرا این همه از خوابهای ما از لحاظ هیجانی روشن و واضح‌اند و چرا تجربه‌های هیجانی یا تروماتیک (ضربه زننده) اغلب به صورت تکراری ظاهر می‌شوند. پژوهش‌ها نشان دهنده وجود رابطه‌ای بین توانایی پردازش هیجانات و میزان خواب مرحله REM که یک فرد دارد هستند.
شباهت‌های محتوایی و خوابهای رایج مشترک میان خواب بیننده‌ها شاید به تقویت این رابطه کمک کنند. پژوهش‌ها همچنین به بالارفتن حس همدلی میان افرادی که خوابهای مشترکی با دیگران دارند اشاره کرده‌اند، که این امر به روش دیگری اشاره دارد که به واسطه آن خوابها می‌توانند به ما کمک کنند تا با تقویت حمایت اجتماعی و بین فردی‌مان خودمان را سازگار کنیم.
سایر نظریه‌ها در مورد اینکه چرا خواب میبینیم
نظریه‌های زیاد دیگری برای توجیه دلیل خواب دیدن ما مطرح شده‌اند.
- یک نظریه می‌گوید که خوابها حاصل تلاش مغز ما برای تفسیر محرک‌های خارجی‌اند (مانند پارس یک سگ، صدای موسیقی یا گریه نوزاد) در طول خواب.
- نظریه‌ای دیگر از یک تشبیه کامپیوتری برای توجیه خوابها استفاده می‌کند، و بدین موضوع اشاره می‌کند که خوابها به پاک کردن در هم ریختگی‌ها از ذهن کمک می‌کنند و بدین ترتیب مغز را برای روز بعد تازه و آماده می‌کنند.
- نظریه یادگیری معکوس می‌گوید که ما برای فراموش کردن خواب میبینیم. مغزهای ما هزاران اتصال عصبی بین خاطرات دارند-به حدی زیادند که نمی‌توانیم آن‌ها را به خاطر بیاوریم-و خواب دیدن بخشی از فرایند حذف زوائد یا همان هرس کردنان ارتباطات است.
- در نظریه فعالسازی مداوم، ما برای این خواب میبینیم که مغزمان را در هنگام خواب فعال نگه داریم تا کارکرد درستش را همچنان حفظ کنیم.
خوابهای شفاف
چرا خواب می بینیم؟ خوابهای شفاف خوابهای نسبتاً نادری هستند که در آن ها خواب بیننده از اینکه دارد خواب می‌بیند آگاه است و اغلب تا حدی بر محتوای خوابش کنترل دارد. تحقیقات نشان می‌دهند که حدود 50% افراد به خاطر می‌آورند که حداقل یک خواب شفاف در طول عمرشان داشته‌اند و بیش از 10% می گویند که دو یا سه بار در ماه چنین خواب‌هایی می‌بینند.
ما نمی‌دانیم که جرا برخی افراد خاص بیش از دیگران خوابهای شفافی را تجربه می‌کنند. در حالیکه کارشناسان در مورد چرایی یا نحوه روی دادن خواب دیدن شفاف نامطمئن هستند، پژوهش‌های مقدماتی بدین موضوع اشاره دارند که مناطق پیش فرونتال و آهیانه ای مغز نقش چشمگیری را ایفا می‌کنند.
نحوه دیدن خوابهای شفاف
خیلی‌ها به شدت دلشان می‌خواهد خوابهای شفاف ببینند و به دنبال این هستند که آن را بیشتر ببینند.خواب های شفاف با واقعیت مجازی و بازی‌های ویدئویی فوق واقع بینانه مقایسه شده است.
روش‌های آموزشی احتمالی برای ایجاد رویابینی شفاف عبارتند از آموزش شناختی، تحریک خارجی در طول خواب و داروها. در حالیکه این روش‌ها شاید تا حدی نوید بخش چیزی باشند اما هیچیک از آن‌ها با دقت بررسی و آزمایش نشده‌اند تا موثربودن شان اثبات نشده است.
رابطه‌ای محکم بین رویابینی شفاف و تفکر به شدت خلاق و خروجی خلاقانه وجود دارد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که بیننده‌های خوابهای شفاف در کارهای خلاقانه نسبت به کسانی که رویابینی شفاف را تجربه نمی‌کنند عملکرد بهتری دارند
خوابهای استرسی
تجربه‌های استرس آور به دفعات بیشتری در خوابهای ما ظاهر می‌شوند. خوابهای استرسی ممکن است ناراحت کننده، ترسناک یا کابوس وار توصیف شوند.
کارشناسان به طور کلی درک نمی‌کنند که چگونه یا چرا محتوای استرس آور خاصی در نهایت وارد خوابهای ما می‌شوند اما خیلی‌ها به انواعی از نظریه‌ها اشاره کرده‌اند، از جمله فرضیه تداوم، راهبرد تطبیقی و نظریه رویای تنظیم هیجان برای توضیح اتفاق افتادن آن‌ها. خوابهای استرسی و سلامت روان به نظر رابطه تنگاتنگی با هم دارند.
- استرس‌های روزانه در خواب ظاهر می‌شوند: تحقیقات نشان داده‌اند کسانی که در زندگی بیداری‌شان سطوح بالاتری از نگرانی را تجربه می‌کنند و افراد مبتلا به اختلال استرس پس از ضربه (PTSD) دفعات و شدت کابوس‌های بیشتری را گزارش می‌کنند.
- اختلالات سلامت روان ممکن است به خوابهای استرسی کمک کنند: افراد دارای اختلالات سلامت روان مانند اضطراب، اختلال دوقطبی و افسردگی اغلب خوابهای پریشان و ناراحت کننده بیشتر و مشکل زیادتری در خوابیدن به طور کلی دارند.
- اضطراب با خوابهای استرسی مرتبط است: تحقیقات نشان دهنده رابطه‌ای قوی بین اضطراب و محتوای استرسآور خواب هستند. این خوابها ممکن است تلاش مغز برای کمک به ما در مقابله با درک این تجربیات استرس آور باشند.
کلام آخر(چرا خواب میبینیم؟)
گرچه نظریه‌های زیادی در مورد علت خواب دیدن ما(چرا خواب میبینیم) وجود دارند، اما برای درک کامل هدف خواب دیدن و اینکه چرا خواب میبینیم به پژوهش‌های بیشتری نیاز هست. به جای اینکه فرض کنیم فقط یک نظریه درست وجود دارد، باید این را بدانیم که خوابها احتمالاً اهداف بسیار متفاوتی دارند.
اگر این موضوع را بدانیم که ناشناخته‌های زیادی در مورد علت رویابینی های ما وجود دارند آن گاه می‌توانیم با خیال راحت به خوابها از دیدگاهی که بهترین تأثیر را بر ما داشته باشد بنگریم.
سلام دلیل این بعضی موقه توی زندگی صحنه هایی میبینیم ک یادمون میاد قبلا توی خاب دیدیم یعنی خواب دیدن میتونه اینده رو پیش بینی کنه؟